Hoe vergeten archieven, Friese koppigheid en twee vergeten boeken het hart blootleggen van ’s werelds machtigste financiële instituut.
Het begint altijd hetzelfde: een woord dat je denkt te kennen, een instituut waarvan je vermoedt dat het wel meevalt, en vervolgens een waarheid die, eenmaal uitgesproken, niet meer terug te draaien is. “De Wereldregering die natiestaten kan maken of breken via het financieel systeem huist in de Toren van Bazel,” houdt Rypke Zeilmaker zijn publiek voor, met de nuchtere vanzelfsprekendheid van iemand die geen ruis duldt tussen bron en betekenis. Die toren, de Bank for International Settlements (BIS), is het epicentrum van een macht waar volgens Rypke 99 procent van de mensen nooit van heeft gehoord.
Toch bepaalt juist dáár de kleine kring van centrale bankiers de spelregels van geld, valuta, transacties, én de digitale toekomst waarin burgers enkel nog kunnen kopen en verkopen “zonder hun teken, zonder hun toestemming”rypke. Wie denkt dat dit overdreven is, krijgt van Zeilmaker een vriendelijk doch meedogenloos advies: lees Adam LeBor’s Tower of Basel (2013) en lees Jonne Harmsma’s Jelle zal wel zien (2018). Beide boeken keren in zijn betoog terug als ankerpunten — zorgvuldig gekozen, omdat ze aantonen wat onderzoek is, en wat slechts “hap, snap, knip, plakwerk” is, zoals hij het zelf sneert naar slordige collega’srypke.
En dan is er nog het derde boek, zijn eigen: hoofdstuk 3 van Liever dood dan slaaf, waarin hij het “aard van het beestje ‘Fries’” ontleedt, een karaktertrek die nog een cruciale rol zal spelen in dit verhaal.
Van reparatiebetalingen tot wereldregie.
De BIS werd in 1930 opgericht om Duitse herstelbetalingen te beheren. Maar wie naar de bronnen kijkt, zoals Zeilmaker dat minutieus doet, ziet dat dit slechts een façade was. De BIS werd al snel het speeltje van Hjalmar Schacht, de bankier van de naties, die het instituut gebruikte om “schulden van de Duitsers weg te moffelen” en het militaire apparaat van Hitler te faciliteren, inclusief het doorsluizen van Nazi-goud via Bazel. Het begin van een patroon: een technisch instituut dat politieke doelen bereikt.
En precies dat, dit samenspel van techniek en macht, is waar Rypke’s analyse scherpte toont. Volgens hem doet de BIS nooit wat het zegt dat het doet, maar altijd wat niet hardop uitgesproken wordt. Wanneer hij uitlegt hoe de BIS “technische eisen creëert” die zogenaamd dienen voor “financiële stabiliteit”, laat hij zien hoe diezelfde technische regels politieke integratie afdwingen, zoals bij de euro gebeurde.
De les: wie de technische voorschriften ontwerpt, stuurt de wereld.
De Toren van Basel en de Toren van Babel.
Rypke verwijst nadrukkelijk naar de symboliek van LeBor’s titel The Tower of Basel. Niet voor niets, de vergelijking met de Toren van Babel is expliciet. De wereldbankiers hebben de uniforme taal al: Engels. Zelfs op een Friese markt spreekt men inmiddels over het “food court” in plaats van het “Frieske merken”.
Volgens Zeilmaker wordt nu gebouwd aan een uniform financieel wereldsysteem waarin burgers geen enkele transactie kunnen doen zonder het “teken” van het systeem. De BIS, stelt hij, ontwerpt “het nieuwe digitale systeem waarin je niet meer kunt kopen of verkopen zonder hun toestemming”.
En precies hier begint de rol van de boeken zichtbaar te worden. Want LeBor’s Tower of Basel toont de historische wortels van dit gesloten instituut, terwijl Harmsma’s biografie over Jelle Zijlstra, ‘de machtigste Fries van de twintigste eeuw’, de menselijke dimensie blootlegt: het verschil dat één karakter, één koppigheid, één moreel kompas kan maken.
Jelle Zijlstra: De eigenzinnige Fries die het financiële verkeer van de wereld bestuurde
Rypke’s waardering voor Jelle Zijlstra is duidelijk. Hij noemt hem “de belangrijkste Fries van de afgelopen eeuw”, een man die vanuit zijn woning in Friesland “het hele financiële verkeer van de wereld” bestuurde toen hij in de jaren ’70 directeur van de BIS was.
In zijn analyse wordt Zijlstra niet enkel een historische figuur, maar een karakterstudie in Friese standvastigheid: “Als je één keer iets goed hebt uitgezocht en je weet: zo zit het, dan wijk je niet meer af.”
Die koppigheid maakte Zijlstra ook tot beschermheer van het monetaire goudstelsel. Volgens Zeilmaker waakte hij tegen Amerikaanse pogingen om goud los te koppelen van valuta, en hij zag goud als “de zon van het financiële stelsel”.
Toen de loskoppeling uiteindelijk toch doorgevoerd werd, wist Zijlstra de schade voor Nederland te beperken door de gulden aan de Duitse mark te koppelen, zodat de munt niet zou wegzakken.
Zeilmaker concludeert hieruit een belangrijke nuance, en die nuance is essentieel voor dit artikel: “Een monetaire autoriteit hoeft niet het kwade ding zelf te zijn; het gaat om de mensen die er werken.”
Zijlstra staat voor de mogelijkheid dat de BIS ook ten goede kan werken, mits de juiste mensen er zitten.
Maar tijden veranderen: van Zijlstra naar de “globalistische tendens”.
Na Zijlstra, stelt Rypke, nam de “globalistische tendens” het over. Het World Economic Forum kreeg meer macht en de BIS verschoof verder richting technocratische wereldsturing.
Wie dit wil begrijpen, moet volgens Rypke opnieuw de boeken van LeBor en Harmsma lezen, beide keren ze terug als fundament van zijn betoog. Ze beschrijven en verklaren de historische ontwikkeling én de personen die de BIS vormgaven. Rypke benadrukt herhaaldelijk hoe essentieel deze bronnen zijn voor iedereen die buiten de “complotwereld” wil begrijpen hoe macht werkelijk werkt.
De nieuwe fase: CO₂ als betaalmiddel en de opkomst van Klaas “Klimaat” Knot
De BIS is tegenwoordig niet alleen de architect van digitale betaalinfrastructuur. Volgens Zeilmaker is het ook het podium waarop CO₂ wordt getransformeerd tot financieel stuurmiddel.
De Financial Stability Board (FSB) van de BIS, jarenlang onder leiding van Klaas Knot, speelt hierin een centrale rol. Knot wordt door Rypke spottend “Klaas Klimaat Knot” genoemd, omdat hij CO₂ helpt vormen tot een nieuw betaalmiddel binnen het financiële systeem.
Zijn voorganger, Mark Carney, maakte een vergelijkbare overstap: van FSB-leider naar premier van Canada. Rypke merkt op dat het dan “helemaal niet gek” zou zijn als Knot ooit premier van Nederland wordt, een patroon dat wordt ondersteund door de loopbaan van Zijlstra, die zowel BIS-baas als minister-president was.
Hiermee maakt hij één ding duidelijk:
de BIS vormt leiders, en die leiders sturen landen.
Van technocratie naar het ‘Beestsysteem’?
Rypke sluit zijn betoog regelmatig af met een waarschuwing: neem het instituut serieus, want de verkeerde mensen met de verkeerde ideeën kunnen van technische eisen een nieuw soort machtsmiddel maken.
En dat machtsmiddel heeft volgens hem al een naam:
“Het Beestsysteem”, een systeem dat automatische naleving (“automated compliance”) afdrukt, waarbij financiering wordt gebruikt voor social engineering, precies dezelfde mechanismen die volgens hem zichtbaar waren in sustainability linked loans, waarbij rentestanden afhangen van klimaatgedrag van bedrijven.
De essentie van drie boeken.
Door heel zijn betoog weeft Zeilmaker drie titels:
- Adam LeBor – Tower of Basel
Het historische fundament van de BIS. - Jonne Harmsma – Jelle zal wel zien
De biografie van de Friese topbankier die bewees dat karakter ertoe doet. - Rypke Zeilmaker – Liever dood dan slaaf
Waarin hoofdstuk 3 het Friese karakter schetst dat nodig is om te begrijpen hoe iemand als Zijlstra zijn rol kon spelen.
Geen van deze werken is optioneel. Ze vormen samen de sleutel tot het begrijpen van een instituut dat volgens Rypke “het hart van het financiële stelsel” is, maar waar vrijwel niemand ooit van heeft gehoord.
Slot.
Wie de BIS wil begrijpen, moet leren kijken zoals Rypke Zeilmaker het voordoet: door feiten uit archieven te halen, koppig vast te houden aan de waarheid, en nooit te vergeten dat macht wordt gevormd door mensen, en dat één koppige Fries soms meer invloed heeft dan een hele toren bankiers in Bazel.■
Bron:
The Mark of the BIS | Rypke Zeilmaker | Boekbespreking
