Hoe één advocaat een verborgen financiële operatie van 2000 miljard blootlegt.

---

Stel je voor: je leidt een succesvolle carrière op de Zuidas. Je kent de regels van het spel, de spelers aan tafel, de champagne na de deal. Je hebt rechten én economie gestudeerd, werkt jarenlang in de top van de financiële wereld en je specialiseert je in derivaten, dat mysterieuze achter, de schermen, gereedschap waar slechts een handvol mensen echt van begrijpt hoe het werkt. Je wéét hoe de raderen draaien, je bent onderdeel van het systeem. En dan ontdek je iets. Iets dat zó groot is, zó rauw en zó onwaarschijnlijk dat je eerste reflex is: nee, dit kan niet waar zijn.

Maar het is wél waar. En vanaf dat moment kan je niet meer terug.

Dit is het verhaal van advocaat Hester Bais, volgens haarzelf per ongeluk klokkenluider, volgens haar tegenstanders een lastpak, volgens haar volgers de enige die hardop durft te zeggen wat niemand wil horen. Wat begon met één simpele rechtszaak over een renteswap, groeide uit tot een ontdekking die, als dit klopt, het grootste financiële bedrog in de moderne Europese geschiedenis blootlegt. Een misleiding waarin banken, toezichthouders, pensioenfondsen en overheden elkaar vasthouden in een verstikkende greep van belangen, garanties en stilzwijgende afspraken. Een systeem dat volgens Bais al sinds begin jaren 2000 in stilte is opgebouwd, en dat uiteindelijk uitkomt bij één schokkende conclusie:

Ons pensioengeld is gebruikt als onderpand om het banksysteem overeind te houden, zonder dat iemand het aan ons verteld heeft.

Het begon met een brief. Geen schandaal. Geen politieke rel. Gewoon een brief.

Het jaar is 2012. Hester Bais werkt als zelfstandig advocaat en krijgt via via een zaak binnen van een ondernemer met een conflict met ING. Een renteswap, noemt zij het. Een financieel product dat bedoeld was om risico’s af te dekken, maar dat in de praktijk juist nieuwe risico’s veroorzaakte. De ondernemer klaagt dat hij dacht een vaste rente te hebben, maar dat zijn lasten ineens omhoogschoten door iets wat de bank een liquiditeitsopslag noemt. Onzichtbaar verstopt in de kleine lettertjes.

Voor de leek klinkt het zoals zoveel financiële ellende: ingewikkeld, technisch, misschien zelfs saai. Maar voor Hester niet. Zij kent dit soort contracten. Ze heeft ze zelf gebouwd, beoordeeld en verdedigd in boardrooms. En wat ze ziet, klopt niet.

Ze schrijft een brief. Ze verwacht een nette afwikkeling. Een schikking misschien. Een foutje, opgelost. Maar in plaats van een zakelijke reactie krijgt ze iets anders: afwijzing. Tegenwerking. Agressie. De bank schiet niet in verdediging, maar in paniek.

Toen wist ik: er is meer aan de hand.

Ze duikt dieper. En ontdekt dat deze renteswap niet uniek is, maar massaal verkocht. Niet aan doorgewinterde multinationals, maar aan de bakker op de hoek. De boer op het land. De ondernemer met een loodgietersbedrijf. Duizenden, tienduizenden contracten. Allemaal met dezelfde verborgen valkuil.

Hester vecht door. Jarenlang. De zaak sleept zich voort. Ze verliest eerst in hoger beroep, maar wint uiteindelijk in 2019 bij de Hoge Raad. Hoogste rechtsinstantie. Zaak gewonnen. Eind goed, al goed?

Nee.

Want tegen die tijd heeft ze iets ontdekt wat veel groter is dan één contract.

Een systeem gebouwd op schuld, en afgedekt met ons pensioen.

Wat begon als een juridisch conflict groeide uit tot een puzzel. En toen tot een patroon. En toen, langzaam, tot een schokkend besef: die renteswapcontracten waren geen toevallige misstap. Ze waren onderdeel van een veel groter bouwwerk.

Banken verkochten ingewikkelde derivaten* aan ondernemers, maar sloten dezelfde contracten aan de andere kant met pensioenfondsen. De ene partij zette de rente vast, de andere juist variabel. De banken stonden ertussenin. En elke keer dat de rente verschoof, vloeide er geld van de ondernemer naar de pensioenfondsen — maar niet omdat die dat geld bewust kregen. Nee. Omdat het hele systeem zo was ingericht.

*Ingewikkelde derivaten zijn financiële contracten waarvan de waarde afhankelijk is van een onderliggende waarde zoals aandelen, valuta of grondstoffen, en die vaak gebruikmaken van een hefboomwerking. Voorbeelden zijn opties, futures, swaps en CFD’s. Ze worden gebruikt om risico’s af te dekken of om te speculeren op prijsbewegingen, maar ze kunnen door de hefboomwerking ook leiden tot aanzienlijke verliezen die groter kunnen zijn dan de oorspronkelijke inleg. 

Dat onderpand waar banken verplicht voor moesten zorgen bij risicovolle contracten? Dat hadden ze niet. Dus gebruikten ze iets anders: ons pensioenvermogen.

Niet een beetje. Geen incidenteel bedrag. Maar volgens Bais, op basis van balanscorrecties, jaarrekeningen en gelekte contracten, voor meer dan 200 miljard euro in Nederland alleen.

Zonder inspraak. Zonder debat. Zonder toestemming.

200 miljard. Twee keer de kosten van de totale coronamaatregelen in Nederland. Tien keer de jaarlijkse onderwijsbegroting. Drie keer meer dan we in het complete zorgsysteem uitgeven.

En dat was nog maar Nederland.

In heel Europa schat Hester de omvang van de verborgen garantstellingen op 2000 miljard euro.

Laat dat cijfer even bezinken.

De bank was failliet, maar dat mocht niemand weten.

De kredietcrisis van 2008. We herinneren ons de koppen: Lehman Brothers valt. AIG wankelt. ING krijgt staatssteun. ABN AMRO wordt opgesplitst. Er wordt geroepen dat het systeem failliet was, maar iets anders is mogelijk nóg zorgwekkender: volgens Bais was het niet toen failliet, maar al jaren eerder.

Alleen bleef het overeind dankzij één grote list: het doorschuiven van risico’s. Niet naar aandeelhouders. Niet naar bestuurders. Maar naar pensioenfondsen, die ogenschijnlijk veilig waren.

De overheid greep in. Niet door hard in te grijpen bij banken, maar door achter de schermen garanties te beloven. Niet publiek. Niet in het parlement. Maar via juridische sluiproutes en boekhoudkundige trucs. Bijvoorbeeld door iets simpels als het verplaatsen van de waarde-datum van onderpanden met één dag in de jaarrekening van De Nederlandsche Bank. Eén dag. Zonder toelichting.

Waarom zou je dat doen, tenzij er iets op die ene dag stond wat niemand mocht zien?

Dit is te groot. Dit gaat niemand geloven.

Dat is wat mensen tegen haar zeggen als ze haar bevindingen deelt. Zelfs collega’s in de advocatuur. Zelfs mensen bij toezichthouders. Zelfs oud-medewerkers van ministeries.

Niet: het is onzin. Maar: het is te groot.

En misschien is dat wel de krachtigste vorm van bescherming die een systeem kan hebben: ongeloof. Niet omdat iets niet waar is, maar omdat het niet voorstelbaar is.

Maar wat als het wel waar is?

Wat als de crises die we meemaken, van bankencrisis tot pandemie tot klimaatbeleid, niet losstaande gebeurtenissen zijn, maar schakels in een keten? Niet qua oorzaken, maar qua financiële afwikkeling?

Hester zegt: elke crisis is een financieel verhaal in vermomming.

Een bankencrisis? Nieuwe schulden.
Een pandemie? Steunpakketten, fondsen, EU-bonds.
Een klimaatakkoord? CO2 als verhandelbaar product, en dus nieuw onderpand.

En waar komt dat onderpand vandaan? Steeds weer uit dezelfde bron: publieke middelen. Spaargeld. Pensioenen. Belastingen.

En nu?

We staan op een kantelpunt, zegt ze. Niet omdat het systeem op knappen staat, maar omdat de waarheid langzaam begint te lekken. Journalisten in Engeland duiken inmiddels in oude fraudezaken rond de Libor-rente. Rechters verklaren eerdere veroordelingen ongeldig. Beleggers in Amerika stellen vragen. En zelfs binnen toezichthouders gonst het.

Niet: dit kan niet. Maar: wat als dit klopt?

Waarom spreekt ze? Waarom nu?

Omdat ze weet dat er grenzen zijn aan zwijgen. Omdat ze ziet dat anderen ziek worden van de stress, of stil verdwijnen. Omdat ze haar kinderen later recht in de ogen wil kunnen aankijken. En misschien vooral omdat ze gelooft dat een systeem pas kan vallen als genoeg mensen begrijpen dat het op drijfzand rust.

Ze zegt: als ik op een vreemde manier overlijd, geloof dan niet dat ik het zelf was.

En als iemand dat hardop moet zeggen om veilig te zijn, dan zegt dat misschien alles over de wereld waar we in leven.

Misschien heb je tot hier gelezen met gefronste wenkbrauwen. Misschien met groeiende woede. Misschien met ongeloof. Dat mag. Dat is logisch. Maar één ding staat vast: verhalen als dit verdienen het niet om weggewuifd te worden, ze verdienen het om onderzocht te worden.

Want als Hester Bais gelijk heeft, dan is dit niet zomaar een financieel schandaal.

Dan is dit het moment waarop wij, burgers, spaarders, werkenden, gepensioneerden, eindelijk moeten beseffen:

Onze welvaart is gegijzeld zonder dat we het wisten.

En de enige manier om die terug te winnen, is om niet langer te zwijgen.

Want macht heeft één natuurlijke vijand, en dat is waarheid die hardop uitgesproken wordt.■

Bron: Jorn Luka

Advocaat Hester Bais over de grootste financiële fraude van Europa | The Trueman Show #247