Een storm die niemand zag aankomen. Of toch wel?
Op een herfstige ochtend in oktober schuift Agnes Joseph aan bij Marlies Dekkers in de studio van De Nieuwe Wereld. Wat volgt is geen gewoon interview, maar een onthullend gesprek dat de sluier oplicht van wat mogelijk het grootste financiële schandaal van deze generatie wordt: de pensioentransitie. Miljoenen Nederlanders staan op het punt hun pensioenstelsel te zien veranderen, zonder dat ze weten wat er werkelijk gebeurt. En erger nog: zonder dat ze er iets over te zeggen hebben.
Agnes Joseph, voormalig pensioenadviseur en nu Tweede Kamerlid (nog wel, maar niet lang meer), spreekt met een zeldzame combinatie van vakkennis en politieke moed. Haar verhaal is geen abstracte analyse, maar een indringende waarschuwing. Wat zij schetst is een systeem dat kraakt onder de druk van complexe wetgeving, onrealistische modellen en een gebrek aan transparantie. Een systeem dat, als we niet oppassen, miljoenen mensen in onzekerheid stort over hun oude dag.
Van crisis naar chaos: hoe het begon.
De wortels van het probleem liggen diep. In 2008 stortten de beurzen in en daalden de dekkingsgraden van pensioenfondsen van 145% naar soms wel 85%. Een schokgolf ging door de sector. Maar wat echt misging, was niet alleen de beurscrash – het was het blind vertrouwen in wiskundige modellen die deze scenario’s niet konden voorspellen. “We kwamen in een scenario terecht dat niet in de modellen zat,” zegt Joseph. “Dat was leerzaam, maar ook pijnlijk.”
De rekenrente, een technische term die bepaalt hoeveel geld pensioenfondsen moeten aanhouden om toekomstige uitkeringen te garanderen, werd het breekpunt. Door deze rente te koppelen aan de risicovrije rente, die jarenlang daalde tot zelfs nul of negatief, moesten fondsen steeds meer geld reserveren. Pensioenen werden niet verhoogd, ondanks goede rendementen. De frustratie groeide. En zo ontstond het idee: we moeten naar een nieuw stelsel.
Van collectief naar individueel: een revolutie zonder inspraak.
Wat volgde was een radicale koerswijziging. Het collectieve pensioenstelsel, waarin generaties risico’s deelden, wordt ingeruild voor individuele pensioenvermogens. Een fundamentele verandering, maar met één schrijnend detail: de inspraak van deelnemers is verdwenen.
“Vroeger moest je voor de kleinste wijziging toestemming vragen,” vertelt Joseph. “Nu wordt je hele pensioen omgezet naar een variabel systeem, zonder dat je iets mag zeggen.” Zelfs gepensioneerden, die dachten dat het nieuwe stelsel hen niet zou raken, worden meegenomen in deze ‘invaren’-operatie. Hun vaste uitkeringen worden omgezet in variabele, afhankelijk van beursresultaten. En dat zonder inspraak, zonder bezwaar, zonder bescherming.
Een deadline die dreigt te ontsporen.
De klok tikt. Op 1 januari 2027 moeten alle pensioenfondsen zijn overgestapt. Maar insiders weten: dit gaat mis. De administratie is complex, foutgevoelig en vaak verouderd. “Sommige mensen zijn niet digitaal, anderen zijn niet meer te vinden,” zegt Joseph. “Als je nu niet controleert of je pensioen klopt, kan het straks te laat zijn.”
De vergelijking met de toeslagenaffaire is snel gemaakt. Ook daar was er sprake van complexe regelgeving, gebrekkige communicatie en een systeem dat mensen vermorzelde. “Dit wordt een slagveld van gedupeerden,” waarschuwt Joseph. “En het ergste is: ze merken het pas jaren later.”
Compensatie? Alleen als je op tijd in dienst bent.
Voor mensen tussen de 40 en 50 is er nog een extra risico: compensatie. Omdat zij in het nieuwe stelsel minder pensioen opbouwen dan in het oude, is er een regeling bedacht om hen te compenseren. Maar die compensatie krijg je alleen als je op het juiste moment in dienst bent bij het juiste pensioenfonds. Wissel je net van baan? Dan kun je tienduizenden euro’s mislopen.
“Het gaat om grote bedragen,” zegt Joseph. “Ik ken mensen die €90.000 mislopen omdat ze net van baan wisselden.” De communicatie hierover is gebrekkig. Pensioenfondsen informeren pas één maand voor de overstap. Veel te laat voor mensen om hun loopbaanbeslissingen daarop af te stemmen.
Werkgevers: de vergeten schakel.
Ook werkgevers hebben een rol te spelen. Zij moeten hun pensioenregelingen aanpassen en hun medewerkers informeren. Maar veel ondernemers weten niet waar ze moeten beginnen. Joseph roept op tot actie: “Als werkgever kun je je mensen helpen. Kijk wat gunstig is voor hen. Informeer ze. Bescherm ze.”
De toezichthouder AFM heeft al gewaarschuwd dat pensioenfondsen eerder moeten communiceren. Maar de druk is hoog, de tijd is kort, en de complexiteit is overweldigend.
Onrealistische modellen en te hoge beloftes.
Een ander probleem: de modellen waarop het nieuwe stelsel is gebaseerd zijn te rooskleurig. “In verwachting ga je erop vooruit,” zeggen de cijfers. Maar die cijfers zijn gebaseerd op aannames die niet altijd realistisch zijn. “We zijn juist overgestapt omdat het oude stelsel te hoge beloftes deed,” zegt Joseph. “En nu doen we nog hogere beloftes.”
En als het tegenvalt? Dan kun je nergens terecht. De communicatie van pensioenfondsen is juridisch niet bindend. Je kunt er geen rechten aan ontlenen. Zelfs rechts bijstand verzekeraars vergoeden geen geschillen over pensioenen. De burger staat alleen.
Europese risico’s: de sluipende dreiging.
Alsof dat nog niet genoeg is, dreigt er een nieuwe dreiging van buitenaf: Europa. Eurobonds, het coronafonds (Next Generation EU), en het rearm-programma voor defensie, allemaal initiatieven waarvoor pensioenfondsen mogelijk moeten gaan beleggen. “Ons pensioen is een gigantische spaarpot waar heel Europa op aast,” zegt Joseph. “En wij moeten maar zuiniger doen, terwijl andere landen hun pensioenleeftijd verlagen.”,
De risico’s zijn enorm. Lage rentes, hoge inflatie, verplichte beleggingen in risicovolle fondsen – het kan de koopkracht van pensioenen ernstig aantasten. En de Nederlandse regering lijkt het niet te zien. Of wil het niet zien.
Minder buffers, meer risico.
In het nieuwe stelsel worden buffers uitgekeerd bij de overgang. Wat overblijft is een klein buffertje dat kortingen tijdelijk kan opvangen. Maar als het misgaat, zijn de kortingen groot. “20% korting is mogelijk,” zegt Joseph. “Dat hebben we nog nooit meegemaakt.”
En omdat het stelsel nu individueel is, kunnen die kortingen niet meer worden gespreid. Iedereen draagt zijn eigen risico. En dat zonder keuzevrijheid. “Je hebt een individueel pensioenvermogen, maar je mag niet kiezen hoe je belegt,” zegt Joseph. “Dat is absurd.”
Wat kun jij doen?
De boodschap is duidelijk: wacht niet af. Open je pensioenbrieven. Controleer je gegevens. Bel je pensioenfonds. Kijk op pensioenduidelijkheid.nl. En als je werkgever bent: help je mensen. Informeer ze. Bescherm ze.
Voor wie nog twijfelt: de geschiedenis leert dat financiële schandalen zich langzaam ontvouwen. Net als een pil die je dagelijks slikt en pas na jaren schade aanricht. De pensioentransitie is zo’n pil. En de tijd om in te grijpen is nu.
Slotwoord: De waarde van pensioenbewustzijn.
Agnes Joseph heeft gevochten. Eén voorstel haalde het niet. Maar haar initiatiefnota ligt klaar. Haar strijd is nog niet voorbij. En haar oproep is helder: “Ik hoop dat mensen hun pensioenbrieven openen. Dat ze wakker worden. Dat ze zich realiseren wat er op het spel staat.”
Want pensioen is geen abstract begrip. Het is de belofte van rust na een leven van arbeid. Het is de zekerheid waarop we bouwen. En die zekerheid staat nu op het spel.
Laat dit artikel het begin zijn van een beweging. Een beweging van bewustzijn, van actie, van bescherming. Want als we nu niet opletten, is het straks te laat.■
Bron: De nieuwe Wereld
| De pensioentransitie: een nieuw toeslagenschandaal in de maak? | Agnes Joseph #2105
Gerelateerde artikelen:
Hoe één advocaat een verborgen financiële operatie van 2000 miljard blootlegt.
De grote doofpot: hoe een Nederlandse advocaat onthulde dat banken de échte witwassers zijn.
De stilte voor de storm in de financiële wereld klinkt zelden hardop.
